Triyak

Triyakın Yapısı ve Çalışması

İki yönde akım geçiren güç kontrol elemanlarına triyak denir. Triyak, iki tristörün ters paralel bağlanmasıyla oluşmuştur. Triyakın A1(Anot 1), A2(Anot 2) ve G(Tetikleme) uçları bulunur. Geyt ucu, A1 ve A2 arasından geçen akımı denetler. Yük genelde A2 ucuna bağlanır.

Özellikleri

Triyaklar, DC ve AC gerilimde çalışır. DC’de çalışırken G ucu bir kez tetiklendiğinde A1–A2 arası sürekli iletimde kalır. AC’ de çalışırken ise G ucu tetiklendiği sürece A1–A2 arası iletken olur. Triyaklar hem pozitif hem de negatif gerilimlerle tetiklenebilir. Triyaklar, AC gerilimle beslenen devrelerde kullanılırken G ucuna bağlanan tetikleme elemanlarıyla tetiklenme açısı daha iyi ayarlanabilir. Bu sayede A1–A2 arasından geçen akım kontrol edilerek alıcının istenen güçte çalışması sağlanabilir.

Soru: Triyak ile tristör arasında hangi benzerlik vardır?

Cevap: İkisi de DC gerilimde tetiklendiğinde sürekli iletimde kalır.

Sağlamlık Kontrolü

Yine tristör'de olduğu gibi triyak da hem ölçü aleti ile hemde basit bir devre ile kontrol edilebilir. Ancak ölçü aleti ile yapılan kontrol ölçü aletinin içindeki pil kullanılarak yapıldığından triyak'ın yüksek gerilimlerde doğru çalışıp çalışmayacağı konusunda tam bir fikir vermez. En iyi ölçüm triyak'ın kullanım amacına uygun basit bir devre ile yapılabilir.

Öncelikle ölçü aleti ile yapılabilecek kontrolü anlatma istiyorum; Ölçü aleti Ohm metre konumunda X1 kademesine alınır. Triyak'ın Gate ve A1 uçları her iki yönde de minimum direnç (40-60 ohm) göstermelidir. Ayrıca A2 ve Gate uçları ile A2 ve A1 uçları her iki yönde de maximum (açık devre) direnç gösteriyorsa triyak sağlamdır.

Devre kullanılarak ölçüm yapmak için gereken basit bir devre şeması şekilde görülmektedir. Bu devrede gate ucuna DC 12V (artı veya eksi) verildiği sürece triyak'ın iletimde kalması, tetikleme kesildiği anda ise iletimden çıkması gerekir. Eğer tetikleme için AC akım kullanılırsa yine tetikleme sinyali olduğu sürece triyak iletimde kalacaktır ancak burada AC akımı oluşturan sinüs dalganın sıfır değerine ulaştığı anlarda triyak çok kısa bir süre (bu süre AC akımın frekansına göre değişir) yalıtkan olacaktır. Sinüs dalganın pozitif ve negatif alternanslarında ise iletken olacaktır.

AVO metre ile Triyakların Uçlarının Bulunması

Triyakların uçlarını tespit ederken ya AVO metre ile aşağıdaki gibi ölçerek ya da kataloglardan bakarak bulacaksınız. AVO metrenin problarını sırayla triyakın ayaklarına değdiriniz, ölçü aletinde bir sapma görülünceye kadar işlemi sürdürünüz. İbre saptığında skalada ki direnç değerini okuyunuz. Probları ters çeviriniz, tekrar direnç değerini okuyunuz. Bu iki değer arasında çok küçük bir değer farkı vardır. Küçük direnç okunduğunda AVO metrenin siyah probunun bağlı olduğu uç G (Geyt), kırmızı probun bağlı bulunduğu uç ise A1 (Anot1) dir. Geri kalan diğer uç ise A2 ( Anot2) dir.