Opampların Eviren (Tersleyen) Yükselteç Olarak Kullanılması (30)

DENEYİN AMACI: Opampların tersleyen yükselteç devresini kurarak çalışma prensibini kavrar, elde edilen deney sonuçlarını teoriyle karşılaştırmayı bilir. TEORİK BİLGİLER: Opamplarda tersleyen ve terslemeyen girişler olmak üzere iki giriş bulunmaktadır. Tersleyen girişinin kullanılarak yapılan yükseltme işlemine tersleyen yükseltme adı verilir. Giriş sinyali ile çıkış sinyali arasında 1800 faz farkı meydana gelir.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Çift ışınlı osilaskop 4-Sinyal Generatörü 5-+/- 12 V Simetrik Güç kaynağı 6-Devrede belirtilen elemanlar DEVRENİN ÇALIŞMASI           : Tersleyen yükselteç devresinde, giriş gerilimi eviren girişe (-) uygulanmaktadır. Bu şekilde çıkış gerilimi ile giriş  gerilimi arasında 1800 faz farkı meydana gelir. Çıkış gerilimi;      Uç = - ( Rf / Rg ). Ug dir.      Formüldeki (-) işareti, giriş ile çıkış gerilimlerinin ters fazlı olduğunu gösterir. DENEYİN YAPILIŞI                  : 1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız. 2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz. 3. Sinyal generatörünü 1 Vpp (1 KHz)’ e ayarlayıp girişe uygulayınız. 4. Ölçüm tablosunda verilen Rf direnç değerlerini kullanarak, çıkış gerilimlerini osilaskoptan izleyip çiziniz. 5. Sinyal generatörünü devreden çıkarınız. Ayarlı güç kaynağını 1 Volt’ a ayarlayıp girişe uygulayınız. Önceki  basamakta yapılan işlemleri tekrarlayınız. 6. Sonuçları ölçüm tablosuna kaydediniz. ÖLÇÜM TABLOSU                   : Osilaskop Grafikleri                : Rf=22 K Rf=47 K Rf=100K SORULAR                    : 1.Devredeki Rf direncinin görevi nedir? 2.Rf direncinin değeri çıkış gerilimini nasıl etkilemektedir?

Okumaya Devam Et

FOTO TRANSİSTÖRLÜ KONTROL DEVRESİ (29)

DENEYİN AMACI: Foto Transistörlü kontrol devresini incelemek. TEORİK BİLGİLER: Foto transistörler ışık gördüğünde Kollektör-emiter dirençleri azalan elemanlardır. Bu özelliklerinden dolayı yüklerin ışık ile kontrol edilmesi istenen yerlerde kullanılır. Yükün ışık kontrollü çalışması için yük akımını kumanda eden anahtarlama elemanının kontrol akımı foto transistörle kumanda edilir. DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Güç Kaynağı 4-Devre Şemasında belirtilen elemanlar DEVRENİN ÇALIŞMASI           :      Bu devrede foto transistör ışık görmüyorsa iç direnci çok büyüktür. Bu nedenle T2’ nin beyzinden pozitif polarma T2’ yi iletken yapar. T2 iletken olduğundan T3 transistörünün beyzi pozitif polarma alamaz ve T3 transistörü kesime gider. Role ve yük çalışmaz.      Foto Transistör ışık gördüğünde iç direnci küçüktür. Fo transistörün kolektöründeki gerilim T2’ yi iletken yapamayacağı için T2 kesimdedir. Bu nedenle R2, R5, R6 gerilim bölücü dirençleri üzerinden geçen akımın, R6 direnci üzerinde oluşturduğu gerilim düşümü T3 transistörünün beyzini pozitif yapar ve T3 transistörü iletime gider. Role enerjilenir ve yük çalışır. Foto transistör ışık aldığı sürece T2 transistörü kesimde, T3 transistörü iletimde kalır ve yük çalışır. DENEYİN YAPILIŞI                  : 1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız. 2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz. 3. Foto transistör üzerine ışık geldiğinde devreye önce DC gerilim uygulayınız ve rölenin çektiğini gözleyiniz. 4. Foto transistör ışık almadığında rölenin bıraktığını gözleyiniz. 5. Güç devresine AC 220 V gerilim uygulayın. Foto transistör ışık aldığında lambanın yandığını gözleyiniz. Işık almadığında ise lambanın söndüğünü gözleyiniz. SORULAR                    : 1.Foto transistör kısa devre olursa devre nasıl çalışır? Neden? 2.T2 transistörü kısa devre olursa devre nasıl çalışır? Neden? 3.T3 transistörü kısa devre olursa devre nasıl çalışır? Neden? 4.R4 kısa devre olursa yük çalışır mı? Neden? 5.R5 kısa devre olursa yük çalışır mı? Neden?

6.R4 açık devre olursa yük çalışır mı? Neden?

Okumaya Devam Et

IŞIK (LDR) KONTROLLÜ DİMMER DEVRESİ (28)

DENEYİN AMACI:  Işık kontrollü dimmer devresini çizme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. TEORİK BİLGİLER: Foto direnç, foto diyot ve foto transistör, küçük akımlı elemanlardır. Bu optik elemanlar genellikle tristör, triyak gibi daha büyük akımlı anahtarlama elemanlarının tetiklenmesinde kullanılır. Böylece ışıktaki değişmelerle büyük akımlı devrelerin kontrolü sağlanır.

ENEY BAĞLANTI ŞEMASI: 

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar DEVRENİN ÇALIŞMASI           :       Karanlık ortamda devreye enerji uygulandığında, LDR 'nin iç direnci çok yüksektir ve alternatif gerilimin pozitif alternansında R1 direnci ve P potansiyometresi üzerinden gelen pozitif gerilim, C1 kondansatörünü şarj etmeye başlar. C1 kondansatörü üzerindeki gerilim, 30 volt civarındaki diyak eşik gerilimi üzerine çıktığında diyak iletime geçer. Diyağın iletime geçmesiyle triyak da tetiklenerek iletime geçer ve lâmba yanar. Devredeki P potansiyometresi lâmbanın yanacağı ve söneceği ışığın şiddetini ayarlar. R2 direnci ve C2 kondansatörü ise, triyak üzerindeki gerilimi sabit tutarak lâmbadaki ışık titreşimlerini engeller. DENEYİN YAPILIŞI                  : 1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız. 2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz. 3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz. 4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz. 5. LDR üzerini kapatarak ışık gelmesini önleyiniz ve lâmbanın yandığını gözleyiniz. 6. Lâmba yanarken tristör ve kondansatör uçlarındaki gerilimleri ölçerek kaydediniz. 7. LDR 'nin üzerini açarak ışık gelmesini sağlayınız ve lâmbanın söndüğünü gözleyiniz. 8. Lâmba sönük durumda iken tristör ve kondansatör uçlarındaki gerilimleri ölçünüz ve kaydediniz. 9. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz. 10. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız. SORULAR                    : 1. Işık kontrollü dimmer devresinin kullanım amacını yazınız. 2. Potansiyometre ile yapılan dimmer devresi ve LDR ile yapılan dimmer devresini yapı ve çalışması bakımından karşılaştırınız.

3. Devrenin nerelerde kullanıldığını yazınız.

Okumaya Devam Et

LDR İLE TRİYAK KONTROLÜ (27)

DENEYİN AMACI: LDR ile triyak kontrolü yapan devreyi incelemek. TEORİK BİLGİLER: Triyaklar küçük geyt akımlarıyla büyük yük akımlarını kontrol eden ve her iki yönde akım geçiren elemanlardır. LDR yardımıyla triyağın geyt akımı ışığa bağlı olarak kontrol edildiğinde, çok daha büyük olan yük akımı da kontrol edilmiş olur.

ENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar DEVRENİN ÇALIŞMASI           :       Devreye enerji uygulandığında LDR ışık alıyorsa iç direnci çok küçülür. Bu nedenle R1 üzerinden gelen akım LDR üzerinden devreyi tamamlar. C1 uçlarındaki gerilim diyak ateşleme gerilimine ulaşamadığı için triyak yalıtkandır ve yük çalışmaz. LDR üzerine gelen ışık kesildiğinde ise LDR’ nin direnci büyür (Yaklaşık 2 MΩ) R1 üzerinden gelen akım C1 kondansatörünü şarj eder. C1 uçlarındaki gerilim diyak ateşleme gerilimine ulaştığında diyak ve geyt tetiklemesi alan triyak iletime gider. İletken olan triyaktan geçen akım yükün çalışmasını sağlar. DENEYİN YAPILIŞI                  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.

4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.

5. LDR üzerini kapatarak ışık gelmesini önleyiniz ve lâmbanın yandığını gözleyiniz.

6. Lâmba yanarken tristör ve kondansatör uçlarındaki gerilimleri ölçerek kaydediniz.

7. LDR 'nin üzerini açarak ışık gelmesini sağlayınız ve lâmbanın söndüğünü gözleyiniz.

8. Lâmba sönük durumda iken tristör ve kondansatör uçlarındaki gerilimleri ölçünüz ve kaydediniz.

9. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.

10. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.

GÖZLEM TABLOSU     :

SORULAR                    :

1. Devrede triyak yerine tristör bağlanırsa devrenin çalışması değişir mi?

2. LDR devredeki yerinden sökülüp R1 direncine seri bağlanırsa devre nasıl çalışır? Neden?

3. R1 direncinin değeri büyütülürse devre nasıl çalışır? Neden?

Okumaya Devam Et

IŞIK ALARM DEVRESİ (AYDINLIKTA ÇALIŞAN) (26)

DENEYİN AMACI: Transistörlü anahtarlama devrelerinden ışık alârm devresini çizme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.

TEORİK BİLGİLER: Işık alarm devreleri ışık kesildiğinde ya da ışık geldiğinde alarm veren LDR, fototransistör gibi optik elemanların sensör olarak kullanıldığı devrelerdir.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

DENEYDE KULLANILAN

ALETLER:

1-Bread Board

2-AVOmetre

3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar

DEVRENİN ÇALIŞMASI           :

     İlk anda LDR karanlık ortamdadır. R1 direnci üzerinden geçen akım, LDR ‘nin iç direncinin yüksek olması nedeniyle R2 direnci üzerinden Tr1 ‘in beyz ucuna gelerek iletime geçirir. Bu anda Tr1 ‘in kolektör potansiyeli, emiter - kolektör direnci sıfıra yaklaşacağından kaynağın (-) kutbundan negatif polarma alır. Böylece Tr2 ‘nin beyz akımı (-) değere düşerek Tr2 ‘nin kesime gitmesine ve lâmbanın sönmesine neden olur.LDR aydınlık ortama geçtiğinde iç direnci azalarak üzerinden, R1 direncinden gelen + akımın geçişine izin verir. Bu anda Tr1 , yetersiz beyz polarması nedeniyle kesime gider. Tr2 , R3 ve R4 dirençleri üzerinden, kaynaktan gelen + IB2 akımının beyz ucuna ulaşması sonucunda iletime geçerek lâmbayı yakar.

DENEYİN YAPILIŞI                  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.

4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.

5. Ortam aydınlığında lambanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz.

6. LDR 'nin üzerini kapatarak karanlık ortamda lambanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz.

7. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.

8. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.

Okumaya Devam Et

IŞIK ALARM DEVRESİ (KARANLIKTA ÇALIŞAN) (25)

DENEYİN AMACI: Transistörlü anahtarlama devrelerinden ışık alârm devresini çizme ve uygulama bilgi ve becerisini kazanmak. TEORİK BİLGİLER: Işık alarm devreleri ışık kesildiğinde ya da ışık geldiğinde alarm veren LDR, fototransistör gibi optik elemanların sensör olarak kullanıldığı devrelerdir.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI: 

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: 1-Bread Board 2-AVOmetre 3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar DEVRENİN ÇALIŞMASI           :      İlk anda LDR karanlık ortamda olup iç direnci yüksektir. Bu durumda Tr1 ’in beyz akımı, LDR üzerinden + 12 voltluk kaynaktan gelen + akımın LDR ‘nin iç direncinin yüksek olmasından dolayı yetersiz seviyededir. Dolayısıyla Tr1 kesimdedir. Tr1 ’in kolektör ucunun + potansiyelinin artması, Tr2 ‘nin beyz akımının (+ IB2) R3 ve R4 dirençleri üzerinden geçerek Tr2 ‘yi iletime geçirmesine neden olur ve lâmba yanar. LDR aydınlıkta iken iç direnci düşerek elektrik akımının geçişine izin verir. Tr1 ‘in beyzinden IB1 akımı geçeceğinden Tr1 kesim durumundan iletim durumuna geçer. Bu anda Tr1 ‘in kolektör ucu, kaynağın (-) kutbundan, Tr2 ‘nin emiter ucu üzerinden negatif potansiyel alacağı için Tr2 ‘nin beyz potansiyeli + ‘dan - ‘ye geçerek IB2 akımını - yapar. Sonuçta Tr2 kesime gider ve lâmba söner. DENEYİN YAPILIŞI                  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.

4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.

5. Ortam aydınlığında lambanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz.

6. LDR 'nin üzerini kapatarak karanlık ortamda lambanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz.

7. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.

8. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.

SORULAR                    :

1. LDR 'nin özelliğini yazınız.

2. LDR kontrollü devrelerin nerelerde kullanıldığını açıklayınız.

Okumaya Devam Et

REZİSTANSIN OTOMATİK KONTROLÜ (24)

DENEYİN AMACI: Triyak ve PTC ile ısıtıcı kontrolü devresini incelemek.

TEORİK BİLGİLER: Triyak ile ısıtıcı kontrolü yapılırken istenirse belirli bir ısıdan sonra yük çalıştırılır veya durdurulur. Isı duyarlı elemanın bulunduğu ortamdaki ısı değişimine bağlı olarak, faz kaydırılarak yük kontrolü gerçekleştirilir. Bu şekilde ortam ısısı belirli seviyede kalması sağlanabilir.

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI: 

DENEYDE KULLANILAN

ALETLER:

1-Bread Board

2-AVOmetre

3-Isıtıcı

4-Devre Şemasında belirtilen elemanlar

DEVRENİN ÇALIŞMASI           :

     Devreye enerji uygulandığında PTC’ nin iç direnci küçük olduğundan C1 kondansatörü alternans başında şarj olur ve triyağı ateşler. Dolayısıyla erken tetiklenen triyak her alternansta uzun süreli olarak yükten akım geçişine izin verir. Bu durumda ısıtıcının etrafa yaydığı ısı fazla olur. Bir süre sonra ısıtıcının yaydığı ısı PTC’ nin iç direncinin büyümesine neden olur. İç direnci büyüyen PTC, C1 kondansatörünün şarj süresini geciktireceğinden diyak ve triyak daha geç iletken olur ve yükten daha kısa süreli akım geçer. Buna bağlı olarak ısıtıcının yaydığı ısı miktarı azalır. Böylece ortam ısısı sabit tutulmuş olur.

DENEYİN YAPILIŞI                  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Isıtıcı yük yerine lamba bağlayınız.

4. Devreye enerji veriniz.

5. PTC yi havya ile ısıtın ve lamba parlaklığındaki değişimi gözleyiniz.

6. Lambayı söküp yerine ısıtıcı bağlayınız..

7.PTC’ yi ısıtıcıdan etkilenecek şekilde devreye monte edip enerji uygulayınız. Isıtıcının etrafa yaydığı ısı değişimini gözleyiniz.

SORULAR                    :

1.Isıtıcı yük olarak neler kullanılabilir.

2.Devrede tetikleme elemanı olarak diyak yerine neon lamba kullanılabilir mi?

3.Triyak yerine tristör kullanılırsa devre nasıl çalışır.

4.Devrede PTC yerine aynı değerde NTC kullanılırsa devre nasıl çalışır.

Okumaya Devam Et

ISI ALARM DEVRESİ (SOĞUKTA ÇALIŞAN DEVRE) (23)

DENEYİN AMACI: Transistörlü anahtarlama devrelerinden ısı alârm devresini çizmek, uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.

TEORİK BİLGİLER       : Isı alarm devreleri, ısı yükseldiğinde ya da düştüğünde çalışan uyarma devreleridir. Devrenin kurulabilmesi için ısı değişimini algılayacak elemanlara ihtiyaç vardır

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI:

DENEYDE KULLANILAN

ALETLER:

1-Bread Board

2-AVOmetre

3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar

DEVRENİN ÇALIŞMASI           :

     NTC ‘nin yapısı gereği soğuk ortamda iç direnci yüksektir. Bu nedenle Tr1 ‘in beyzine gelen IB1 akımı, NTC ‘nin akıma büyük direnç göstermesinden dolayı sıfıra yakın bir değerde bulunur. Bu akım Tr1 ‘i iletime geçirmeye yeterli olmadığından, Tr1 bu anda kesimdedir. Tr2, R3 ve R4 dirençleri üzerinden + I_B2 akımını beyz ucundan alacağı için iletime geçerek lâmbanın yanmasına neden olur.

   NTC sıcak ortamda iken iç direnci düşer ve akıma karşı göstereceği zorluk azalarak büyük bir akım geçişine izin verir. Bu durumda, + I_B1 akımı artarak Tr1 ‘i kesim durumundan iletim durumuna geçirir. Kolektör-emiter direnci sıfıra yaklaşan Tr1 ‘in kolektör ucunda, emiterden gelen (-) potansiyel olması nedeniyle, Tr2 ‘nin beyzine gelen I_B2 akım değeri azalıp negatif (-) değere düşerek Tr2 ‘yi kesime götürür ve lâmba söner.

DENEYİN YAPILIŞI                  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.

4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.

5. Ortam sıcaklığında lâmbanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz.

6. NTC 'yi ısıtarak lambanın durumunu gözleyiniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz.

7. Devredeki NTC yerine PTC bağlayarak soğuk ve sıcak durumdaki lâmbanın durumunu gözleyiniz.

8. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.

9. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.

SORULAR                    :

1. Devredeki Tr1 ve Tr2 transistörlerinin görevini yazınız.

Okumaya Devam Et

ISI ALARM DEVRESİ (SICAKTA ÇALIŞAN DEVRE) (22)

DENEYİN AMACI: Transistörlü anahtarlama devrelerinden ısı alârm devresini çizmek, uygulama bilgi ve becerisini kazanmak.

TEORİK BİLGİLER       : Isı alarm devreleri, ısı yükseldiğinde ya da düştüğünde çalışan uyarma devreleridir. Devrenin kurulabilmesi için ısı değişimini algılayacak elemanlara ihtiyaç vardır

DENEY BAĞLANTI ŞEMASI: 

DENEYDE KULLANILAN

ALETLER:

1-Bread Board

2-AVOmetre

3-Devre Şemasında belirtilen elemanlar

DEVRENİN ÇALIŞMASI           :

     Besleme kaynağından (+12 V) gelen akım, R1 direnci üzerinden NTC ile R2 ‘nin birleştiği noktaya gelir. NTC ’nin sıcak olduğu anda iç direnci azalır ve Tr1 transistörünün beyz ucuna negatif (-) potansiyeli geleceğinden sıfırlanan I_B1 akımı, Tr1 transistörünü kesime götürür. Bu anda Tr1 ’in kolektör-emiter direnci maksimum değere ulaşır. Tr2 transistörünün beyzine R3 ve R4 dirençlerinden geçen bir + akım geleceği için Tr2 transistörü iletime geçer ve lâmba yanar.

    NTC ‘nin soğuk olduğu ortamda ise NTC ‘nin iç direnci yüksek olacağı için R1 ve R2 dirençleri üzerinden geçen IB akımı, Tr1 ’in beyz ucuna giderek Tr1 transistörünü iletime geçirir. Bu durumda kolektör - emiter direnci azalan Tr1 ’in kolektör gerilimi negatif potansiyel seviyesine iner. Bu anda R3 direncinin üst ucu + , alt ucu - gerilim potansiyeline ulaşır. Sonuçta Tr2 ’nin beyz potansiyelinin negatif seviyeye düşmesi ve bunun etkisi ile beyz akımının + iken - değere inmesiyle, Tr2 transistörü kesime gider ve lâmba söner.

DENEYİN YAPILIŞI                  :

1. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolünü yapınız.

2. Bread - Board üzerine devreyi kurunuz.

3. Devrenin doğruluğunu kontrol ediniz.

4. Öğretmeniniz denetiminde devreye enerji veriniz.

5. Ortam sıcaklığında lâmbanın yanıp yanmadığını kontrol ediniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz.

6. NTC 'yi ısıtarak lambanın durumunu gözleyiniz ve gerekli ölçmeleri yaparak tabloya kaydediniz.

7. Devredeki NTC yerine PTC bağlayarak soğuk ve sıcak durumdaki lâmbanın durumunu gözleyiniz.

8. Enerjiyi keserek devreyi dikkatlice sökünüz.

9. Bu temrine ait soruları cevaplandırınız.

SORULAR                    :

1. NTC 'nin özelliği nedir?

2. Devrede NTC yerine PTC kullanılması, devrenin çalışmasını nasıl etkiler? 

Okumaya Devam Et