Patern Çıkarmak (11)

Baskı Devre: Elektronik devre elemanlarının üzerine yerleştirildiği ve bu elemanlar arasındaki elektriksel bağlantının bakırlı yüzde oluşturulan yollarla sağlandığı plakalara baskı devre plaketi veya kısaca baskı devre adı verilir.

İşlem Basamakları:
1. Baskı Devresindeki Elamanların Ölçülerine Göre Plaket Boyutunun Belirlenmesi:
Baskı devresinin hazırlanması için devrede bulunan elektronik elemanların plaket üzerine yerleşim şekli düşünüldükten sonra gerekli sadelik sağlanarak, şema düzenlenir. Kullanılan devrenin elemanlarının gerçek boyutları ölçülerek yukarıdaki tabloya kaydedilir.
2. Yerleştirme Şekli ve Montaj Ölçülerinin Ayarlanması:
Elektronik devre elemanları plaket üzerine dik ve yatay olarak monte edilir. Baskı devre plaketi üzerine elemanların paralel veya dik montajına karar verilmelidir. Eğer üç bacaklı elemanların arasındaki mesafe yeterli ise bacakların gövdeye bağlı olduğu ölçüde plakete takılması önerilir.

3. Devre elemanlarının montaj şeklinin belirlenmesi:
Devre elemanlarının montaj şekli belirlenirken aşağıdaki durumlara dikkat edilmelidir.
• Diyot, direnç gibi devre elemanları yatay; üç ya da daha fazla bacağı olan transistör, tristör, triyak vb. elemanlar ise dikey olarak monte edilmelidir. (Plakete göre)
• Gerek iki bacaklı, gerekse üç bacaklı elemanların bacak aralıkları plaket üzerinde hep aynı olmalıdır.
• Çalışma sırasında ısınacak elemanların diğer devre elemanlarını etkilememesi için aralarında uygun mesafe bırakılmalıdır.
• Yerleştirme sırasında elemanların birbirine değmemesine ve plaket üzerinde fazla yer kaplamamasına dikkat edilmelidir. Ayrıca bu hususların yanında görünüşe ve estetiğe de dikkat edilmelidir.
4. Baskı devre plaketinin hazırlanması:
Uygulanacak devrenin büyüklüğüne göre baskı devre plaketleri istenilen ölçülerde olmayabilir. Bunun için bu plaketleri kesmek gerekir. Sağlıklı bir kesme işlemi için şu metotlar kullanılır. Giyotin makasla kesme, maket bıçağı ile kesme, testere ile kesme.
5. Patern çıkarmak:
Devre şemasının, baskı devre plaketine aktarılacak duruma gelmiş haline patern denir. Plaket üzerinde akım yollarının çizilmesi iki yöntemle yapılır.

a. Ada yöntemi: Eleman sayısı az, daha ziyade amatörce hazırlanan hobby devrelerinde kullanılır. (Sol şekil)
b. Bağlantı yolları yöntemi: Eleman sayısının fazla olduğu, profesyonelce hazırlanan plaketlerde kullanılır. (Sağ şekil)
Baskı devre plaketi üzerine aktarılacak paternin çıkarılması için milimetrik kağıt veya köpük kullanılır.
• Devre eleman boyutları göz önüne alınarak, elemanlar milimetrik kâğıt üzerine yerleştirilir. Köpük kullanılacaksa milimetrik kağıt köpük üzerine yapıştırılır ve yerleşim planına göre eleman ayakları köpüğe batırılarak yerleştirilir. (Bu yüz plaketin elemanlı yüzü kabul edilir, yani elemanlar bu yüze yerleştirilir.)
• Eleman bacaklarının geleceği delik yerleri tespit edilir ve bu delikler arasına semboller çizilir. Daha sonra devreye uygun olarak hatlar çizilip koyulaştırılır.
• Milimetrik kâğıt ters çevrilerek, eleman bacaklarının geleceği yerler ve hatlar işaretlenip çizilir. (Bu yüz plaketin bakırlı yüzü kabul edilir.) Hazırlanan Patern uygun bir metotla bakırlı yüzeye aktarılır. (Hat kalınlıkları 1,5-2 mm, bağlantı noktaları 3-5 mm olmalıdır.)

Okumaya Devam Et

Flip-Flop (10)

Amaç: Flip-Flop devresinin görsel uygulamasını öğrenir.

Giriş: Flip-Flop devreleri değişik amaçlarla kullanılan devrelerdir. Birçok elektronik elemanın temlini oluşturur. Genellikle çift çıkışlı olarak kullanılırlar. Transistorün birinin iletime geçmesi durumunda diğerinin kesime gitmesi mantığına göre çalışır. Böylece çıkışlardan birisi aktif iken diğeri aktif değildir.

Biz bu devremizde çıkışların aktif veya pasif olma durumunu ledler yardımıyla görsel hale getirilmiş halini uygulayacağız. Böylece hangi çıkışın aktif hangi çıkışın pasif olduğunu gözlemleme imkanı bulacağız. Çıkış aktif iken led yanmaz, pasif iken ise yanar. Bu durum kondansatör kapasitelerine göre belli hızda sıralı bir şekilde devam eder. Yani kondansatör şarj olurken bağlı olduğu transistör iletimde, kondansatör deşarj olurken bağlı olduğu transistor ün beyzine ters sinyal geleceği için transistör kesimdedir.

Ayrıca bu tür devreler hobi amaçlı da kullanılan devrelerdir.

Kullanılan Malzemeler:

Devrenin Bağlantı Şeması:

İşlem Basamakları:
1. Gerekli malzemeleri temin ediniz.
2. Bread Board üzerinde devre bağlantı şekline göre devreyi kurunuz.
3. Devreyi kurarken Bread Board bağlantı yollarına ve eleman özelliklerine dikkat ediniz.
4. Devreyi kurduktan sonra öğretmen gözetiminde devreye enerji veriniz.
5. Ledlerin sırasıyla yanıp söndüğünü gözlemleyiniz.
Not:
1. Değişik kapasiteli kondansatörler kullanarak, ledlerin yanıp sönme süresini gözlemleyiniz.

Okumaya Devam Et

LDR İle Transistör Kontrolü (9)

Amaç: Transistörün LDR ile kontrolünü öğrenir.

Giriş: Aydınlıkta az direnç, karanlıkta yüksek direnç gösteren devre elemanlarına LDR denir. Başka bir deyişle LDR'nin üzerine düşen ışık degerine göre gösterdiği direnç değişimi ters orantılıdır.

Şekildeki devre LDR ile transistor ün kontrol edilmesi devresidir. Bu devrede LDR üzerine ışık düşerse LDR’nin direnci düşük olacağından transistor ün beyzine gerekli tetikleme sinyali gelmeyeceğinde Led yanmaz, LDR üzerine ışık düşmezse LDR’nin direnci yüksek olacağından transistor ün beyzine gerekli sinyal gelir ve transistör tetiklenerek emiter-kollektör arası direnç düşer ve Led yanar. Yani aydınlık ortamda Led yanmaz, karanlık ortamda yanar. Böylece LDR ile transistör kontrol edilerek ışık kontrolü yapılabilir.

Kullanılan Malzemeler:
1. 2x330 Ω
2. 10 kΩ
3. LDR
4. BC 237
5. Led diyot
6. Bread-Board


Devrenin Bağlantı Şeması:

İşlem Basamakları:
1. Gerekli malzemeleri temin ediniz.
2. Bread Board üzerinde devre bağlantı şekline göre devreyi kurunuz.
3. Devreyi kurarken Bread Board bağlantı yollarına ve eleman özelliklerine dikkat ediniz.
4. Devreyi kurduktan sonra öğretmen gözetiminde devreye enerji veriniz.
5. Işıksız ortamda ledin yandığını, ışıklı ortamda yanmadığını gözlemleyiniz.

Not:
1. LDR ile R1 direncinin yerini değiştirerek devreyi çalıştırınız ve neyin değiştiğini gözlemleyiniz.

Okumaya Devam Et

Transistörün Anahtarlama Elemanı Olarak Kullanılması (8)

Amaç: Transistörün anahatarlama elemanı olarak kullanılmasını öğrenir.

Giriş: Transistörlerin anahtarlama elemanı olarak kullanılması oldukça yaygındır. Anahtarlama elemanı olarak kullanılmasında iki önemli nokta vardır: Kesim noktası ve doyum noktası. İyi bir anahtarlayıcı bu iki nokta arasında çok hızlı gidip gelebilmelidir. Diğer bir ifadeyle giriş düşük voltajda olduğu zaman çıkış yüksek voltaja çıkabilmeli, giriş yüksek voltajda olduğu zaman çıkış düşük voltaja inebilmelidir. Transistörün iletken olabilmesi için; NPN tipi bir transistörün beyzine yaklaşık olarak +0,6 V, PNP tipi bir transistörün beyzine ise yaklaşık olarak -0,6 V bir sinyal uygulanması gerekir. Transistörün beyzine uygulanan bu küçük sinyaller ile kolektör emiter arasını iletime geçirerek, kolektöre bağlanan yükü kontrol edebiliriz. Şekildeki devrede butona basıldığında transistörün beyzine gerekli sinyal gideceğinden transistör iletken olur ve emiter kolektör arasından akım geçer ve led yanar. Buton basık iken transistör iletken ve led yanık, boton basık değil iken transistör kesimde ve led sönüktür.

Kullanılan Malzemeler:
1. 330 Ω
2. 4.7 kΩ
3. Led diyot
4. BC 237
5. Buton
6. Güç kaynağı
7. Bread-Board


Devre Bağlantı Şeması:

İşlem Basamakları:
1. Gerekli malzemeleri temin ediniz.
2. Bread Board üzerinde devre bağlantı şekline göre devreyi kurunuz.
3. Devreyi kurarken Bread Board bağlantı yollarına ve eleman özelliklerine dikkat ediniz.
4. Devreyi kurduktan sonra öğretmen gözetiminde devreye enerji veriniz.
5. Butona basıldığı zaman ledin yandığını, basılmadığı zaman yanmadığını gözlemleyiniz.

Okumaya Devam Et

Diyot Uygulamaları (7)

Amaç: Diyotların çalışma prensiplerini kavrar.

Giriş: Diyot, silisyum gibi bir yarı iletken maddenin P ve N tipi olarak elde edilmiş iki türünün birleşiminden oluşan bir devre elemanıdır. Pozitif elektriksel özellik gösteren kutbu Anot (P-maddesi), negatif elektriksel özellik gösteren kutbu katot (N-maddesi) olarak adlandırılır. Diyodun en önemli elektriksel özelliği akımı tek yönde iletmesidir. Eğer anot-katot arası gerilim silisyum diyotlar için yaklaşık olarak 0,7V'un üzerindeyse diyot anottan katoda doğru iletime geçer. Eğer diyodun anot ucundaki gerilimi katot ucundaki gerilimden daha büyükse diyot iletime geçer. Led, ışık yayan flamansız lambalardır. Uygun çalışma akımları 2mA-20mA arasıdır. Uygun çalışma akımı esnasında üzerlerine düşen gerilim LED’in yaymış olduğu ışığa göre değişiklik gösterir. Örneğin çalışma anında kırmızı ledin üzerine 1,5-1,6V dolayında gerilim düşer.

Kullanılan Malzemeler:
1. 330 Ω
2. Diyot
3. Led diyot
4. Güç kaynağı
5. Bread-Board


Devre Bağlantı Şeması:

İşlem Basamakları:
1. Gerekli malzemeleri temin ediniz.
2. Bread Board üzerinde devre bağlantı şekline göre devreyi kurunuz.
3. Devreyi kurarken Bread Board bağlantı yollarına ve eleman özelliklerine dikkat ediniz.
4. Devreyi kurduktan sonra öğretmen gözetiminde devreye enerji veriniz.
5. Yönü doğru bağlanan diyot ve ledlerin yandığını, ters bağlanan diyot ve ledlerin yanmadığını gözlemleyiniz.

Okumaya Devam Et

Lehim Sökme İşlemleri (6)

Amaç: Lehimlenmiş devre elemanlarına zarar vermeden sökmek ve bu konuda gereken bilgi ve becerileri kazanmak.

Açıklama: Elektronik devrelerde arıza durumunda parça değiştirilmesi en sık rastlanan işlerdendir. Değiştirilecek parça baskı devreye ya da diğer elemanlara lehimlenerek tutturulmuşsa (çoğu kez böyledir) o takdirde bu elemanın bağlantısını sağlayan lehimin eritilmesi gerekir. Bazen sadece eritme yetmez o bölgede bulunan tüm lehimin alınması gerekir. Örnek olarak direnç, diyot gibi iki bacaklı elemanları bağlı oldukları yerden sökerken sadece tek bacaktaki lehimin eritilip elemanın o yönden çekilip bağlantıdan kurtarılması daha sonra da aynı işlemin diğer bacak için yapılması yeterlidir. Buna göre iki bacaklı elemanların sökülmesinde lehimi eritmek için havya, parçayı çekmek için kargaburun, cımbız gibi aletlerin dışında özel bir lehim sökücü kullanılması gerekli olmayabilir. Buna karşılık entegreleri lehimli oldukları yerden sökerken bacakları tek tek kurtarmak mümkün olmadığı için her bacağın bağlantısındaki lehimi eritip o bölgeden tamamen almak gerekir. Lehimin tamamen temizlenip alınmasında lehim pompası, lastik balonlu lehim gücü havya veya lehim emme fitili kullanılır.


Kullanılan Araç ve Gereçler:
1. Havya
2. Kargaburun
3. Lehim emme aracı (emme pompası, fitili veya örgülü kablo)
4. Önceden kullanılmış plaketler

İşlem Basamakları:
1. Kullanılmayan eski bir plaket temin ediniz.
2. Sökeceğiniz elemanları belirleyiniz.
3. Havyayı ısıtarak lehim noktasına temas ettiriniz.
4. Lehim eridikten sonra pompa veya fitil ile alınız.
5. Elemanın diğer bacaklarındaki lehimi de aynı şekilde alınız.
6. Eleman bacakları arkadan kıvrılmış ise, karga burun ile düzeltiniz.
7. Elemanı plaketten çıkarınız.
8. Uygulamayı sökmek istediğiniz tüm elemanlara uygulayınız.

Balonlu Havye

Balonlu Tip Pompa

Lehim Emici Fitil

Okumaya Devam Et

Devre Elemanlarının Plaket Üzerine Lehimlenmesi (5)

Amaç: Devre elemanlarının (Direnç, diyod, kondansatör, transistör, entegre) plaket üzerine lehimlenmesi ile ilgili bilgi ve beceri kazanır.

Açıklama: Elektronik devre elemanlarını plaketlerin üzerine lehimlemeden önce, bacaklarını elemana göre bükmek gerekir. Bacakları bükülürken üzerindeki yazılar okunacak şekilde olmalıdır. Elemanların ayakları çok uzun veya çok kısa bırakılmamalıdır. Entegre ve entegre soketlerini tanıtıcı işaretler, nokta ve çentikler sol tarafa, dik monte edilecekse üste gelmelidir.

Kullanılan Araç ve Gereçler:
1. Havya
2. Yankeski
3. Kargaburun
4. Delikli bakır plaket
5. Direnç, diyod, kondansatör, transistör, entegre
6. Pasta
7. Lehim

İşlem Basamakları:

1. Elektronik elemanların bacaklarının plaket üzerinde kalan kısmı 2mm veya daha fazla olmalıdır.
2. Kondansatör, transistör ve 1 Watt’tan büyük dirençlerin plakete mesafesi 3-7 mm olmalıdır.
3. Elektronik kondansatörlerin bacakları gereğinden fazla açılmamalıdır.
4. Eleman bacakları uzunsa makaron takınız.
5. Kondansatör ile plaket arasında en az 3 mm olmalıdır.
6. Transistör bacaklarını çapraz lehimleyiniz.

Direncin Plakete Montajı:

1. Eleman bacağını kargaburun ile düzeltiniz.
2. Montaj deliğine uygun olarak elemanın her iki bacağını karga burun ile 90o bükünüz.
3. Bükme işlemi sırasında eleman yazıları üste gelmelidir.
4. Eleman ayaklarını plaket deliklerine sokunuz. Arka kısımdan bükünüz.
5. Bacakların fazlalık kısmını ya keski ile keserek eleman bacağını plakete lehimleyiniz.

Okumaya Devam Et

İletkenlerin Bakır Plaket Üzerine Lehimlenmesi (4)

Amaç: İletkenlerin plaket üzerine lehimlenmesi ile ilgili bilgi ve beceri kazanır.

Kullanılan Araç ve Gereçler:

1.       Havya

2.       Yankeski

3.       Kargaburun

4.       Bakır plaket

5.       0,75 mm² kesitinde çoklu iletken

6.       Pasta

7.       Lehim

İşlem Basamakları:

    1.       8 adet 5 cm boyunda iletken kesiniz.

    2.       İletkenlerin birer ucunu 10 mm çıplatınız.

    3.       Çıplatılan uçlara ön lehimleme yapınız.

    4.    Bakırlı plaket üzerine nokta lehimleme yapınız.

    5.       Ön lehimleme yaptığınız iletkenin ucunu plaket üzerindeki lehim üzerine değdiriniz.

    6.       Isınan havyayı iletken üzerine bastırınız.
    7.       Lehim eriyerek iletkenin üzerini kapladıktan sonra havyayı çekiniz.

       8.     Lehim katılaşıncaya kadar iletkeni hareket ettirmeden bekleyiniz.

    9.       Aynı işlemleri diğer iletkenlerin lehimlenmesi için tekrar ediniz. Ve yandaki şekli oluşturunuz.

Okumaya Devam Et

Üniversal Plaket Üzerine Nokta Lehimleme (3)

Amaç: Üniversal plaket üzerine nokta lehim yapmayı öğrenir.

Üniversal Plaket: Üniversal plaket baskı devre çıkarma işlemi yapılmaksızın elektronik devre montajı yapmakta kullanılan delikli plaketlerdir. Bu deliklerin çevreleri bakır kaplı olup iletkenler ve malzemeler buraya lehimlenir. Özellikle şemaların denenmelerinde çok yaygın olarak kullanılırlar.

Kullanılan Araç ve Gereçler:

    1.       Havya

    2.       Üniversal plaket

    3.       Lehim

    4.       Lehim pastası

    5.       Su zımparası

İşlem Basamakları:

    1.       Havyayı havya altlığına koyarak prize takınız ve ısınmasını bekleyiniz.

    2.       Havya normal sıcaklığa gelinceye kadar bakırlı plaketi su zımparası ile temizleyiniz.

    3.       Plaketi kurşun kalemle kare şeklinde bölümlendirerek, karelerin orta noktalarını işaretleyiniz.

    4.       Lehim yapılacak yere biraz lehim pastası sürünüz.

    5.       Havyanın ucunu hehim yapılacak yüzeye dokundurarak yüzeyi lehimi eritecek sıcaklığa getiriniz.

    6.       Lehim havya ucu ile plaket arasına dokundurularak erimesi sağlanır. Erime başlayınca havyanın ucunu biraz kaldırıp aradaki boşluğa lehimi sokarak lehimle dolmasını sağlayınız.

    7.       Pasta ve lehimin yayılmasını gözleyerek uygun miktarda lehimin yüzeye yayılmasını sağlayınız. (En fazla 10 saniye içinde)Lehim ve pasta eriyikleri uygun miktara geldiğinde lehimi çekiniz.

    8.       Lehim çekildikten 1-2 saniye sonra tutma yönünde havyayı hızlıca çekiniz.

Okumaya Devam Et

İletken Uçlarının Lehimlenmesi (Ön Lehimleme) (2)

Amaç: İletken uçlarının lehimlenmesi (ön lehimleme)’yi öğrenir.

Ön Lehimleme: İletkenler birbirine, bir elektronik malzemenin bacağına ya da baskı devre plaketine lehimlenirken bağlantının sağlam olması için iletken ucunun önceden lehimlenmesi gerekir. Bu işlem ön lehimleme olarak adlandırılır. Buna göre ön lehimleme asıl lehimlemenin daha sağlıklı olması için yapılan bir işlemdir.

Kullanılan Araç ve Gereçler:

    1.       Havya

    2.       Yan keski

    3.       Çok damarlı iletken

    4.       Lehim

İşlem Basamakları:


1-Ön lehimleme yapacağınız kablo uç ölçüleri şekilde verilmiştir. Şekilde gösterilen durum sarma tipi terminal lehimlemelerinde kullanılır. Ucun 3 mm’lik kısmına sarımın kolay olması için ön lehimleme yapılır.

 2- Alt şekilde gösterilen durum plaket ve terminal lehimlemelerinde kullanılır.

 3-Çok telli kabloyu, kaymayı önlemek için parmaklarınıza bir tur sarınız.

 4-Uygun uzunluktaki kablonun uç kısmından itibaren yan keski ile şekildeki gibi tutarak izolasyonunu kesiniz. Bakır kablonun zedelenmemesine dikkat ediniz. Başparmağınız ile yan keskiyi itiniz. Ancak kesilen izoleyi telin üzerinden çıkarmayınız.

 5-Kestiğiniz izoleyi saat ibresi yönünde şekilde görüldüğü gibi çevirerek çıkarınız. Böylece saçaklanmayı önlemiş olursunuz. Daha sonra kablo boyunu verilen ölçüde kesiniz. Birden fazla ön lehimleme yapacaksanız bu işlemleri tekrarlayınız.

6- Ön lehimleme için şekilde görüldüğü gibi kablolarınızı çalışma masanıza koyup üzerine ağırlık bastırınız. Isınmış havya ucunu kablonun altından, lehimi de üstünden dokundurup lehimlemeyi yapınız. Lehimi doğrudan havyaya dokundurmayınız.

7-Lehim erimeye başlayınca havya ve lehimi aynı hızda ve yavaşça kablonun ucuna doğru ilerletiniz. Kablo dibinden 1,5-2 mm mesafe bırakınız.

Okumaya Devam Et

İletkenlerin Birbirine Lehimlenmesi (1)

Amaç: Tek damarlı iletkenlerin birbirine lehimlenmesi için gerekli bilgi ve becerileri kazanır.

Açıklama: İki iletkenin açılan uçlarının ön lehimleme aşamasından sonra birbirlerine lehimlenmesi işlemidir. Sarma tipi terminal lehimlemelerinde kullanılacak kabloların ucu 15 mm yalıtılır ve ucun 3 mm uzunluğundaki bölümüne ön lehimleme yapılır. Plakete yapılacak lehimlemelerde ise kablonun ucu 5 mm açılır ve bunun 3 mm'lik bölümüne ön lehimleme yapılır.

Kullanılan Araç ve Gereçler:

    1.       Havya

    2.       Yan keski

    3.       Kargaburun

    4.       Tek damarlı 1,5 mm² iletken

    5.       Pasta

    6.       Lehim

İşlem Basamakları:  

    1.       10 cm boyunda 12 adet tek damarlı iletkeni yan keski ile kesip, çıplatınız.

    2.       Isınan havya ile iletkenlerin her iki ucuna ön lehimleme yapınız.

    3.       Önce dört iletken bir kare, daha sonra diğer dört iletkenden ikinci kareyi oluşturunuz.

    4.       Kalan dört iletken ile karelerin karşılıklı köşelerini birleştiriniz.

Okumaya Devam Et